Unikalny charakter Nikiszowca
Nikiszowiec, zlokalizowany we wschodniej części Katowic, to jedno z najbardziej fascynujących osiedli robotniczych w Polsce. Budynki, wykonane z brunatnej cegły z charakterystycznymi czerwonymi akcentami okiennymi, stanowią prawdziwą perłę architektury industrialnej. Osiedle zostało zaprojektowane na początku XX wieku (1908-1919) z inicjatywy koncernu górniczo-hutniczego Georg von Giesches Erben i początkowo zamieszkane było głównie przez górników z kopalni „Wieczorek”.
Nikiszowiec składa się z 9 trzypiętrowych bloków mieszkalnych, w których znajduje się około 1000 mieszkań, każde o powierzchni około 63 m². W 1978 roku osiedle zostało wpisane na listę zabytków, a w 2011 roku uznane za pomnik historii. Co niezwykłe, Nikiszowiec przetrwał w niemal niezmienionej formie i do dziś pozostaje jednym z najważniejszych przykładów osiedli patronackich w Polsce.
Architektura Nikiszowca: industrializm w pełnej krasie
Wizytówką Nikiszowca są jego detale architektoniczne. Ozdobne bramy prowadzące na dziedzińce, różnorodne wejścia na klatki schodowe, a także charakterystyczne wykusze, gzymsy i portale nadają osiedlu niezwykłego uroku. Każdy z bloków otacza dziedziniec, gdzie pierwotnie znajdowały się chlewiki, budynki gospodarcze oraz piekarnioki – specjalne piece do wypieku chleba. Niestety, piekarnioki zostały zdemontowane pod koniec lat 70. ze względu na ich zły stan techniczny.
Czerwony kolor zdobień okien pochodzi podobno od farby, którą górnicy otrzymywali za darmo w kopalni. Ten unikalny element nadaje Nikiszowcowi wyjątkowego charakteru i sprawia, że osiedle wyróżnia się na tle innych miejsc w Polsce.
Przeszłość pełna wyzwań
Historia osiedla Nikiszowiec jest nierozerwalnie związana z trudami życia górników i ich rodzin. Podczas I wojny światowej wielu mężczyzn zostało wcielonych do armii, co spowodowało spadek wydobycia węgla i niedobory żywności. W tym trudnym okresie zatrudniano nawet kobiety, dzieci i jeńców wojennych.
W latach 1919-1921, podczas powstań śląskich, osiedle było świadkiem licznych starć i trudności, jakie dotknęły jego mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej mieszkańcy musieli zmagać się z problemami wynikającymi z odbudowy kraju, okupacji oraz zmian politycznych i gospodarczych.
Transformacja Nikiszowca
Jeszcze kilkanaście lat temu Nikiszowiec uchodził za niebezpieczną dzielnicę, gdzie często dochodziło do przestępstw. W 2008 roku mieszkańcy zainicjowali zmiany, organizując pierwszy jarmark bożonarodzeniowy. Zebrane środki przeznaczono na monitoring, co znacznie zwiększyło bezpieczeństwo na osiedlu.
Dzisiejszy Nikiszowiec to miejsce tętniące życiem, przyciągające turystów z całego świata. Dzięki rewitalizacji oraz wysiłkom mieszkańców, osiedle stało się symbolem odrodzenia i kulturowego bogactwa Śląska.
Turystyczne atrakcje Nikiszowca
Nikiszowiec oferuje wiele atrakcji zarówno dla miłośników historii, jak i osób szukających klimatycznych miejsc. Centralnym punktem osiedla jest Plac Wyzwolenia, gdzie znajduje się kościół św. Anny w stylu neobarokowym. Warto odwiedzić także:
- kolorową mozaikę „Róże Nikiszowca” na fasadzie dawnej gospody,
- lokalne kawiarnie, takie jak Cafe Byfyj, gdzie można spróbować tradycyjnych śląskich wypieków,
- restaurację Śląska Prohibicja, oferującą klasyczne dania kuchni śląskiej.
Spacerując uliczkami Nikiszowca, można poczuć klimat dawnego Śląska i podziwiać piękno architektury industrialnej.
Sekrety Nikiszowca
Nie każdy wie, że Nikiszowiec miał być wzbogacony o park, jednak projekt ten nigdy nie został zrealizowany. Osiedle stało się również popularnym planem filmowym – nakręcono tu takie klasyki polskiego kina jak „Sól ziemi czarnej” Kazimierza Kutza czy „Grzeszny żywot Franciszka Buły” Janusza Kidawy.
Dzięki swojej unikalnej atmosferze Nikiszowiec został włączony do Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, co dodatkowo zwiększa jego znaczenie turystyczne i historyczne.
Jak dotrzeć i co odwiedzić?
Nikiszowiec znajduje się około 3 godziny jazdy z Warszawy, co czyni go dogodnym celem na weekendową wycieczkę. Turyści chętnie odwiedzają to osiedle, aby:
- spacerować ulicą Krawczyka, która zachwyca swoją atmosferą,
- odwiedzić Plac Wyzwolenia, będący sercem Nikiszowca,
- podziwiać mozaikę „Róże Nikiszowca” i inne detale architektoniczne.
Nikiszowiec to nie tylko miejsce z bogatą historią, ale także żywy przykład rewitalizacji i adaptacji przestrzeni industrialnej na potrzeby współczesnych mieszkańców i turystów.
